راه صنعت- برف و باران بیاید یا نیاید آلودگی هوا مهمان ناخوانده‌ زمستان‌های شهرهای بزرگ است مهمانی که به واسطه پدیده وارونگی دما شکل گرفته و به منزله خطری جدی برای سلامتی شهروندان محسوب می‌شود. البته که نقش انسان در آلوده کردن جو موثر است اما طبیعت نیز گاهی اوقات با پدیده اینورژن (وارونگی) در تشدید موضوع دخالت دارد. زیرا هنگامی که این پدیده اتفاق می‌افتد هوای سرد و آلوده به دلیل سنگینی بیشتر در سطح پایین و هوای گرم در ارتفاع بالا قرارمی‌گیرد و لذا جو حالت پایدار به خود گرفته و امکان مخلوط شدن و تهویه هوا میسر نمی‌شود.

وارونگی به زبان ساده در حالت عادی و از لحاظ فیزیکی، هوای گرم به سمت بالا و هوای سرد به دلیل سنگینی به سمت پایین حرکت می‌کند. در اوایل روز و هنگام طلوع خورشید لایه‌های زمین به دلیل برخورد اشعه‌های نور خورشید گرمتر از لایه‌های زیرین می‌شود. با شروع روز و آغاز فعالیت‌های انسانی و مصرف سوخت دمای هوای سطح زمین زیاد می‌شود. این هوای گرم هنگام صعود و حرکت به سمت بالا یا هنگام جا به جایی به وسیله باد با لایه‌ای هم دما از هوا که توسط تابش خورشید در طبقات فوقانی جو تشکیل شده برخورد کرده و این مانع صعود و تبادل هوا می‌شود. نتیجه آن تشکیل یک سطح پوششی بالای شهر است که با گذشت زمان و افزایش فعالیت‌های انسانی و به دلیل حبس هوادر زیر این لایه مواد آلاینده تولید شده در سطح زمین باقی مانده و بالا نمی‌روند.

کی اتفاق می‌افتد
این پدیده معمولا در حالت آرام و بی‌باد اتفاق می افتد و این در تشکیل شرایط معینی برای افزایش آلودگی هوا و تغییرات اقلیمی نقش دارد شهرها ویژه از اثرات وارونگی دما رنج می‌برند زیرا هم آلاینده های جوی بیشتری تولید می‌کنند و هم جرم حرارتی بالاتری نسبت به مناطق روستایی دارند و در نتیجه وارونگی‌های مکرر با غلظت آلاینده‌ها بیشتر می‌شود؛ هنگامی که یک شهر توسط تپه‌ها یا کوه‌ها احاطه شده باشد، این اثرات حتی واضح‌تر می‌شود، زیرا آنها مانع اضافی برای گردش هوا می‌شوند در طی یک وارونگی شدید، آلاینده‌های هوای به دام افتاده یک مه قهوه‌ای رنگ ایجاد می‌کنند که می‌تواند باعث مشکلات تنفسی شود. فصل وارونگی پدیده وارونگی هوا بیشتر در صبح رخ می‌دهد و این موضوع هم مختص تابستان است و هم زمستان. تفاوت این دوفصل در این هست که در تابستان پدیده وارونگی در ساعات اولیه صبح از بین می‌رود ولی در زمستان این پدیده ممکن است تا نزدیکی ظهر ادامه داشته باشد و وقتی هوا وارونه باشه عمق اختلاط به شدت کاهش یافته و حتی تا ۴۰۰ متر و کمتر نیز ممکن است برسد. گروه‌های در معرض خطر درهنگام آلودگی و انباشت آلاینده‌ها در هوا، سه گروه از اقشار جامعه را بیشتر در معرض خطر هستند اول کودکان به این جهت که ارگان‌های داخل بدن آنها به طور کامل رشد نکرده است دوم کهنسالان که ارگان‌های بدن آنها فرسوده شده است و گروه سوم بیماران قلبی و تنفسی که ارگان‌های داخل بدنشان دچار مشکل شده است. این گروه‌ها بهتر است در روزهای آلودگی هوا از منزل خارج نشوند و غذاهای سالم، میوه و سبزیجات و شیر مصرف کنند.